Seher Alp 
Konutta kronikleşen yüksek fiyat sorunu dar gelirlinin konut sahibi olmasını imkansız hale getirdi. Sıkıntıları giderecek düzenleme beklenirken Cumhurbaşkanı üçlü paket açıkladı. 2 milyona kadar alımlarda 0.99 faizli kredi sağlandı. Konut kıymetinin yarısı kadar dövizi bozdurana 0.89 faizle kredi ise ‘Dövize Endeksli Mevduat’a yönelik uğraşın bir yansıması olarak değerlendirildi. İnşaat kesimi de finansman seçenekleriyle desteklendi.
MÜTEAHHİTE YARADI VATANDAŞ KAYBETTİ
Aylık 28 bin liraya gelen taksitler ‘Bunu kim ödeyecek?’ reaksiyonlarına yol açtı. Paket açıklanınca fiyatlar fırladı. Muhalefet ve ekonomistler asıl gereksinimi olanın yok sayıldığını belirtti: * Kazanan müteahhitler ve sermaye sahipleri, kaybeden halk. * Bu muştudan 5 maaşlı bürokratlar ve tuzu kurular yararlanır. Enflasyonla ezilene ucuz konut kredisi. Beton yiyin… * En kıymetli problemimiz kimilerinin daha çok konut sahibi olması mı?
DÜŞÜK FAİZLİ KONUT KREDİSİ YENİDEN ZENGİNE YARADI
Artan enflasyon ve maliyetlerle birlikte besin krizinin yanında bir de barınma sorunu ortaya çıktı. Bilhassa İstanbul’da kiralar taban fiyatı geçerken, satın alma maliyeti de 2 milyon liranın üzerine çıktı. Hükümet’in krize bir tahlil bulması beklenirken tekrar deva kredi de bulundu. 0,99 paketi tekrar piyasaya sürülürken, 2 milyon liralık konut için bile en ucuz aylık ödeme 28 bin lirayı aştı. Parası olan konuta koşarken, alt ve orta sınıfın eli yeniden boş kaldı.
Türkiye’de barınma ve geçinme sorunu her geçen gün süratle artıyor. Artan enflasyon maliyetlere sert yansıyınca besin, konut ve hatta araba almak bile daha güç hale geldi. Elinde parası olan vatandaş süratle konut ve arabaya yönelirken, bilhassa alt ve orta sınıf yok oldu. Gereksinimi olan değil parası olan konut alınca konut krizi ortaya çıktı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) datalarına nazaran 2012 yılında yüzde 20,90 olan kiracı oranı 2021’de yüzde 26,76’ya çıktı. TÜİK datalarına nazaran 82,8 milyon kurumsal nüfusun 22 milyon 158 bini kiracı olarak yaşıyor. Kiracı sayısı günden güne katlanırken yüksek kira fiyatlarındaki artış da rekor kırdı. Evvelki gün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kabine toplantısı sonrasında konut için yeni bir finansman projesini duyurdu. Takviye paketine ait açıklama yapan Erdoğan, birinci konutunu alacak vatandaşların uygun maliyetli kredi imkanıyla konuta erişimlerinin artırılması, Liralaşma Stratejisi’nin desteklenmesi, tamamlanmamış inşaatların bitirilerek konut arzının artırılması ve takviye alan firmaların konut fiyatlarını sabit tutması amaçlanıyor. Kamu bankalarınca, birinci ve tek konutunu alacak vatandaşlara yönelik olarak, birinci el konutlarda uygulanmak üzere, 2 milyon lira bedeline kadar konutlar için, 10 yıla kadar vadeli, aylık yüzde 0,99 faizli konut kredisi sağlanacak. Böylelikle, birinci konutunu alacak vatandaşların uygun maliyetli kredi imkanıyla konuta erişimleri artırılmış olacak.
Öte yandan öteki bir pakette döviz ve altın varlıkları olan vatandaşlara yönelik. Bu sistemde tekrar parası olan vatandaş konut sahibi olabilecek iken, dövizi ve altını olmayan vatandaşlar bundan yararlanamayacak. Bu sistem kamu bankalarınca, birinci ve ikinci el konutları da kapsayacak biçimde olacak. Konut bedelinin en az yüzde 50’si 1 Nisan 2022 tarihinden evvel açılmış döviz tevdiat hesaplarının (DTH) veya hurda altının Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına (TCMB) satımı ile karşılanması kuralıyla, 2 milyon lira bedeline kadar konutlar için 10 yıla kadar vadeli, aylık yüzde 0,89 faizli konut kredisi sağlanacak.
1 YIL BOYUNCA FİYATI SABİT TUTAN MÜTEAHİTE DAYANAK
KOBİ ve KOBİ dışı inşaat firmalarının yararlanabileceği İnşaat Dalına Özel Kredi Garanti Paketi ile de 1 Mayıs 2022 tarihi prestijiyle taban yüzde 40’ı tamamlanmış ve yüzde 50’si satılmamış inşaat projesi sahibi KOBİ ve KOBİ dışı inşaat şirketlerinin tamamlanmayan inşaatlarını tamamlamaları hedefleniyor. Kelam konusu finansman paketi için 20 milyar lira kaynak ayrıldı. Kelam konusu işletmeler bu takviyeden yararlanmak için 1 yıl boyunca konut satış fiyatlarını sabit tutmayı taahhüt edecek, bu fiyatları internet sitesinde kamuoyu ile paylaşacak ve kredi veren kuruluşa bildirecek.
120 AY VADE İÇİN 7 MİNİMUM FİYAT GEREKİYOR
Yapılan finansman kampanyası kapsamında yeni bir konut almak da güç. Bugün ortalama bir apartman dairesi için yaklaşık 2.5 milyon TL gerekiyor. Ama ortalama minimum fiyatın 5 bin lira bile olmadığı bir ortamda kredi taksitlerini ödemek de güç. Yalnızca 500 bin liralık bir peşinatla 2.5 milyonluk bir daire için 2 milyon lira kredi çekmek gerekiyor. Bunu 10 yıllık vadeye yaydığımızda yüzde 0,99 faiz oranıyla asgarî ödeme 28 bin 555 lira oluyor. 10 yıl sonunda toplam yapılan geri ödeme ise 3.4 milyon lira. 500 bin lira da peşinat verildiğinde 2.5 milyon liralık daire çabucak hemen 4 milyon liraya mal oluyor. Maliyetin dışında aylık 28 bin liralık fiyat için en az 7 minimum fiyat gerekiyor.
FİYATLAR BİR GECEDE ARTTI
Yeni açıklanan kredi paketiyle birlikte, konut fiyatları da artışa geçti. Daha evvel maliyetlerden ötürü konut satamayan müteahhitler düşen faiz oranını görünce fiyat artışına başladı. Fiyatların bir gecede 400-500 hatta birtakım konutlarda 1 milyon liraya kadar artışlar görüldü.
NÜFUSUN ÇEYREĞİ KİRACI
Kira artışlarının devam edeceğini ve büyük semtlere taleplerin arttığını belirten Emlakçı Orhan Çobanoğlu “Çok fazla yabancı talebi olduğu için beşerler konut bulmakta zorlanıyor, fiyatlarda buna yanlışsız orantılı yükseliyor. Yabancılar genelde büyük kentleri tercih ediyorlar. Esenyurt, Bahçelievler, Büyükçekmece ve Beylikdüzü taraflarına talep fazla. Buradaki meskenlerde arz ve talebe yetişilmiyor. Konut üretimi şuanda çok da düşük olduğundan fiyatlar olağan olarak yükseldi. Konut üretim maliyetleri çok arttı. İnşaat dalı duraksadı. Geçen sene ile kıyaslarsak yaklaşık yüzde 150 üzere bir maliyet artışı söyleyebiliriz. Geçen sene 18 lira olan çimento şuanda 70 lira. Bunu baz alırsak konut imalatı çok yükseldi. Kira artışlarının da devam edeceğini düşünüyorum” dedi. Türkiye İstatistik Kurumu’nun bilgilerine nazaran 2012 yılında yüzde 20,90 olan kiracı oranı 2021’de yüzde 26,76’ya çıktı. TÜİK bilgilerine nazaran 82,8 milyon kurumsal nüfusun 22 milyon 158 bini kiracı olarak yaşıyor. Bu süreçte yaklaşık kiracı sayısı 5 milyon arttı.
METREKARE FİYATI 8 BİN 656 LİRA
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezinin (BETAM) hazırladığı “Konut Piyasası” raporuna nazaran, Türkiye genelinde ortalama satılık konut ilan metrekare cari fiyatı yüzde 134,3 artarak 8 bin 656 TL oldu. Buna nazaran 4 bin 250 lira olan taban fiyat, konutta yarım metrekare fiyatı olan 4 bin 328 lirayı dahi karşılayamıyor. BETAM tarafından sahibinden.com’un ilan datalarıyla hazırlanan “Sahibindex Satılık Konut Piyasası Görünümü” 2022 Nisan ayı raporu yayınlandı. Rapora nazaran satılık konut ilan metrekare cari fiyatları İstanbul’da yüzde 159,3, Ankara’da yüzde 116,6 ve İzmir’de yüzde 119,3 arttı. Ortalama satılık konut metrekare fiyatları İstanbul’da 12 bin 805 TL, Ankara’da 5 bin 545 TL, İzmir’de ise 9 bin 722 TL düzeyine ulaştı. Büyükşehirler ortasında satılık konut metrekare fiyatlarında en süratli artışın görüldüğü vilayet yüzde 172,7 artışla Mersin oldu.
BU MALİYETLERİ ÇALIŞAN ÖDEYEMEZ
Analist Cem Başlevent “Konut alımına vatandaşlık vermeyin, mevduat faizini özgür bırakın, gayrimenkul fiyatları düşsün diyoruz. Fiyatları daha da şişirecek düşük faizli kredi çıkıyor Saray’ın beyin takımından” dedi. Ekonomist Şenol Babuşçu da “Kamu bankaları asıl vazifeleri olan çiftçi ve esnaf-sanatkarı desteklemek yerine, konut kesimini yani müteahhitleri destekliyor. Çiftçi ve esnaf-sanatkar açlık sınırında” diye konuştu. Analist Alattin Aktaş şunu paylaştı: “Kıyıda köşede biraz tasarrufu olmayanın, faizsiz kredi kullansa bile sıfır konut alma bahtı çabucak hemen hiç kalmamıştır. Münasebetiyle yüzde 0,99 faizli kredi, bırakın dar gelirlileri, orta ve üst gelir kümesinde sayılan vatandaşa bile hitap etmekten uzaktır.” Vergi uzmanı Ozan Bingöl “Konut kredisinden kim yararlanır, indirimli faizin getirisi kimin cebinde kalır bilmem lakin bildiğim tek şey en son faturanın ‘görev zararı’ olarak bütçeye ve vergi mükelleflerine kesileceğidir” paylaşımında bulundu.
‘BU SİSTEM ORTA VE DÜŞÜK GELİRLİLERİ KAPSAMIYOR’
Ekonomistler de kararı kıymetlendirdi. Ekonomist Baki Demirel “Orta düşük gelirliler için değil döviz ve altın tasarrufu yapabilenler içindir. KKM’nin türevlerinden birisidir. Örtük sürünen paritenin devamı için rezerv gerek. Kredi genişlemesidir. Hasebiyle mali genişlemedir” dedi. Ekonomist Veysel Ulusoy da “Açız, enflasyon altında ezildik. Söylemi karşısında ‘ucuz konut kredisi verelim’ yanıtı. Beton yiyin” diye konuştu. Ekonomist Emrah Lafçı da şu değerlendirmeyi yaptı: “Ekonomi teorisine ‘Faiz sebep enflasyon sonuç’tan sonra yeni bir dahiyane katkı daha; konut kredisi faizlerini düşürmek suretiyle konut fiyatlarını düşüreceğiz. İktisat bilimine iyi olsun.”
‘ÇOĞUNLUĞUN KONUT SAHİBİ OLMASI ZORLAŞTI’
Analist Fatih Özatay “Tek ve en değerli meselemiz ‘bazılarının’ daha çok konut sahibi olması mı? Halbuki, çoğunluğun konut sahibi olmasını imkansızlaştıran daha büyük sıkıntılarımız var. Süratle eriyen fiyat, maaşlar, bozulan gelir dağılımı” dedi. Ekonomist Burak Arzova da “Dünya enflasyon kaygısı ile daraltıcı tedbirler alırken konut kredisi ile yeni talep yaratmak, 180 ile giden Şahin marka arabayla 240 denemeye kalkmak üzere bir şey. Üstelik otomobilin emniyet kemeri de yok” yorumunu yaptı. Hazine Bakanı Nureddin Nebati’nin tweetine karşılık veren Ekonomist Yalçın Karatepe “Konut talebini belirleyen tek öge kredi maliyeti değildir. Konut fiyatları ve gelir de kıymetli belirleyicilerdir. Bu mevzuda bir şeyleri devreye alacak mısınız?” sorusunu sordu.
