Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı güçte tüm tabuları yıktı. Rusya’ya göbekten bağlı ülkeler alternatif kaynaklara yöneldi.
Kısa bir vakit evvel Glasgow’da düzenlenen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği konferansında fosil yakıtların azaltılması kararları alınmıştı. Fakat verilen kelamlar unutuldu.
Başta büyük devletler olmak üzere birden fazla ülkeler planlarını petrol ve kömür üzerine kurdu.
Koronavirüs salgını ve Rusya-Ukrayna savaşı öncesi, 2030 yılına kadar dünyada petrol talebinin evvel doruğa çıkması, akabinde da yerini yenilenebilir kaynaklara bırakması bekleniyordu.
Piyasalarda dalgalanma yaşandı
Salgında dünyanın günlük petrol talebi 100 milyon varilden 82 milyon varile kadar geriledi. Normalleşmeyle bu sayı tekrar 100 milyonun üzerine çıktı.
Ukrayna Rusya savaşıyla enerji adeta bir silaha dönüştü. Fiyatlar tüm dünyada tepe yaptı. Brent petrolün varil fiyatı 140 doları, kömürün tonu ise 500 doları aştı.
Bu durum ekonomik krizle birleşince güçte dışa bağımlılık tartışmaları tekrar gündeme geldi. Başta Avrupa Birliği olmak üzere birçok ülke Rusya’ya bağımlılıktan kurtulma planları aramaya başladı.
Bilhassa yaşanan ekonomik sıkıntılar dünyayı tekrar ucuz maliyetli kömüre itti. İklime dair verilen kelamlar unutuldu. 2021 yılında dünya genelinde 8 milyar tonluk rekor düzeyde kömür tüketildi.
İklim maksatlarının dünyanın tartıştığı en kıymetli hususlardan biri olduğunu belirten Seta Enerji Araştırmacısı Büşra Zeynep Özdemir, ”Konulardan bir tanesi. Ama bunun ülkeler için realiteden birtakım noktalarda maalesef ayrıştığını görüyoruz. Günün sonunda ekonomiler sürdürülebilirliğini korumak zorundalar. Fosil yakıtlar hala aslında birçok teknolojiye nazaran daha uygun maliyetli. Münasebetiyle gelişmekte olan ülkeler için hala önemli bir petrol ve fosil kaynak talebi kelam konusu” dedi.
”Petrol fiyatları 140 doları gördü”
Gelişmekte olan ülkeler için artan maliyetler sürdürülebilir boyutta değil. Bu yüzden fosil yakıt talebi onlar için bir mühlet daha devam edecek.
Güç fiyatlarının çok arttığını vurgulayan Nişantaşı Üniversitesi Rektörü Şenay Yalçın, ”Doğalgaz fiyatları yüzde 600 kadar arttı son 1-1,5 sene içerisinde kömür keza 300 dolarları denedi tonu bu tarihte hiç görülmüş olay değil. Petrol fiyatları düşünün ki bir vakitler 40 dolarlara kadar düşen petrol fiyatları 140 dolar gibi bir pik yaptı. Şu anda da 100 doların üzerinde seyrediyor ki bu olağan gelişmekte olan ülkelerin sanayilerinin kaldıracağı bir durum değil” dedi.
Başta Avrupa Birliği olmak üzere gelişmiş ülkelerde ise durum biraz daha farklı. Avrupa Birliği 1965’ten beri kömürü azaltmaya çalışıyor.
Birlik, 2030 yılına kadar kömür yataklarını kademeli olarak kapatma kararı almıştı. Gelişmeler bu kararı da etkiledi.
”Bugünden yarına bu değişmeyecek”
Kömürün ehemmiyetini koruyabileceğini belirten Özdemir, şunları söyledi:
“Almanya kömürden çıkmaya hazırlanırken artık kömür ve elektrik üreten santrallerin kullanım ömrünü uzatma konusunda görüşmeler yapıyor. İngiltere tıpkı halde. Yani Avrupa genelinde Rusya’ya olan bağımlılığı azaltmak için kendi öz kaynakları ya da Rusya dışındaki ülkelerden ithal edebilecekleri bir kaynak kömür onlar için. En fazla kömürü de Rusya’dan ithal etseler de Avrupa ülkeleri.
Burada Kolombiya Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya üzere de tedarikçiler kelam konusu. Yani münasebetiyle kömür talebi aslında şu anda bilhassa günümüzde hatta bundan tahminen beş on yıl sonrası içinde ileride Avrupa ülkeleri için de bilhassa talebinin korunacağını hatta artmaya devam edeceğini bekleyebiliriz.”
Petrol ve kömüre bağımlılık vakitle azalabilir. Ama sanılanın bilakis alternatif güç oluşturmak kolay değil.
Bu durumun bir müddet devam edeceğini vurgulayan Yalçın, “Önümüzdeki yıllara bakacak olursak bu güç değişim sistemi içerisinde petrol ve kömüre olan bağımlılık tedrici olarak azalacaktır. Lakin petrolün şu andaki dünya çapındaki yapısına lojistiğine bakacak olursak bugünden yarına bu değişmeyecek” dedi.
”Teknolojik alt yapı şart”
Tabiat dostu güç kaynaklarının istenilen düzeyde kullanılması için teknolojik alt yapı kural.
Teknolojik alt yapı ile fosil yakıtların azalacağını vurgulayan Özdemir, şunları söyledi:
”İklim amaçları olağan ki çok kıymetli. Ama şu anki günümüz teknolojisiyle örneğin batarya teknolojisi hala çok gelişmiş değil. Bugün Türkiye’de de birtakım günler rüzgardan üretilen elektrik başka kaynakların önüne geçerek en fazla elektrik üreten kaynak oluyor rüzgar güç santralleri. Ama rüzgar her vakit tıpkı süratte esmiyor. Güneş her vakit birebir şiddette ışıldamıyor. Hasebiyle bugün fazla olan bir rüzgarı depolayıp yarın kullanma teknolojisine şimdi sahip değiliz. Bunu yapabildiğimiz vakit natürel ki fosil yakıtları olan talep çok önemli manada azalabilir”
